Bipolar bozukluk, en belirgin özelliğinin kişinin duygudurumunda birbirine zıt iki yönde, aşırı değişimlerin olduğu ruhsal bir bozukluktur. Bu değişikliklerin bir ucu mani dönemi, diğer ucu ise depresyon dönemidir. Hastalık dönemleri dışında ise kişi çoğunlukla hemen tamamen normale döner.
Mani Dönemi
Manik dönemdeyken kişi (hastalık öncesindeki kişiliğine ve içinde bulunduğu gerçeklere uygun olmayan bir biçimde) kendini çok özgüvenli ve iyi hisseder, çok neşeli ve keyiflidir, mutluluk ve coşku içindedir. Buna rağmen duyguları çok çabuk değişebilir, bir ihtiyacı karşılanmadığında ya da bir isteği engellendiğinde çabucak öfkelenir ve öfkesini kontrol etmekte zorlanır. Buna ek olarak aşağıdaki belirtilerden en az 3-4’ünü yaşar:
- Manik dönemin en erken belirtilerinden biri uyku ihtiyacının azalmasıdır. Kişi az uyur; erken uyanır; fakat kendini dinç ve enerji dolu hisseder. Bazen hiç uyumadan birkaç gün geçirebilir.
- Düşünceleri hızlanmıştır, aynı anda birçok şey düşünebilir. Çok hızlı düşünmesi nedeniyle konuşurken konudan konuya atlar, konuşmasını takip etmek ve anlamak zorlaşır. Normalde olduğundan çok daha fazla konuşur, konuşmasını durduramaz ve karşısındakine konuşma fırsatı tanımaz.
- Her şeye daha çok dikkat eder; ancak dikkatini belli bir konuya odaklamakta ve sürdürmekte zorlanır. Önemsiz şeyler dikkatini kolayca çeler.
- Kendini her konuda başarılı olabilecekmiş gibi hisseder, her tür etkinliğe seçici olmayan bir şekilde katılmak ister. Aklına gelen tüm amaçlarını, mantıklı bir değerlendirme yapmadan, hemen gerçekleştirmek ister. Desteklenmediğinde çabucak öfkelenir, öfkesini denetlemekte zorlanır.
- Dürtüsel ve riskli davranışlarda bulunur; sınırsız para harcar, sahip olduklarını başkalarına düşünmeden verir, alkollü ve hızlı araba kullanır, cinsel isteği artmıştır ve rastgele cinsel ilişkilerde bulunur, başarılı olma olasığı düşük olan uçuk projelere girişir.
Bazen bu belirtilere sanrılar (diğer insanların inanıp inanmadığına bakılmaksızın sürdürülen, tersinin doğru olduğuna dair açık ve tartışmasız kanıtlar olmasına karşın değiştirilemeyen gerçek dışı inançlar), varsanılar (gerçekte var olmayan şeyleri görmek, işitmek vb.) gibi gerçeği değerlendirme bozuklukları eklenebilir. Bu sanrı ya da varsanıların içeriği çoğunlukla kişinin içinde bulunduğu manik duygudurumla uyumludur: “Erdim, peygamberim, Tanrı’yım, başbakanım, dünyanın kralıyım, bunları bana söyleyen sesler var, bunları ima eden mesajlar alıyorum” vb.
Bipolar bozukluğun seyrinde maninin daha hafif bir biçimi olan hipomani de görülebilir. Hipomani, yukarıda söz edilen mani belirtilerinin daha hafif yaşandığı, kişinin yaşamını mani kadar olumsuz etkilemeyen, gerçeği değerlendirme bozukluğunun olmadığı bir tablodur.
Depresyon Dönemi
Bipolar bozuklukta mani dönemlerinin yanı sıra depresyon dönemleri de olur. Depresyon dönemi sinsi bir biçimde başlayabilir ve mani dönemlerine göre genellikle daha uzun süreli olur. Bipolar bozukluğu olan kişilerin yaşadıkları depresyonun, sadece depresyon yaşayanlara göre bazı farklı özellikleri vardır; ki bu özellikler söz konusu olduğunda kişinin bipolar bozukluk açısından daha dikkatli değerlendirilmesi gerekir: ailesinde bipolar bozukluğu olan birinin olması, antidepresan ilaç kullanımı ile mani dönemi yaşama, depresyonların erken yaşta başlaması, depresyon sürecinde çok yeme – çok uyuma, aşırı halsizlik, hareketlerde aşırı yavaşlama.
Bazen kişi aynı anda mani ve depresyon belirtileri yaşayabilir. Bu durumda kişinin geçirdiği hastalık döneminin karma özellikler gösterdiği söylenir.
Kaynak:
- Yazıcı O., Çakır S. (2009). Duygudurum Bozuklukları. I.B. Kulaksızoğlu, R. Tükel, A. Üçok, İ. Yargıç, ve O. Yazıcı (Der.), Psikiyatri (ss. 106-129) İstanbul, İstanbul Üniversitesi Basım ve Yayınevi.
