Sanrılı Bozukluk

Sanrı ya da diğer adıyla hezeyan; kişinin, diğer insanların inanıp inanmadığına bakılmaksızın süren, tersinin doğru olduğuna dair açık ve tartışmasız kanıtlar olmasına karşın değiştirilemeyen gerçek dışı inançlarının olmasıdır. Sanrılı (hezeyanlı) bozukluk ise akla uygun, saçma olmayan, günlük hayatta gerçekleşmesi mümkün olan; takip edilme, aldatılma, düşmanları olma, uzaktan bir aşkla sevilme, bir hastalığı olma gibi sanrıların görüldüğü ruhsal bir bozukluktur.

Sanrılı bozukluk yaşayan kişiler bir ruhsal bozukluk yaşadıklarının farkında değildirler ve bunu kabul etmezler. Bu nedenle kendileri psikiyatrik yardım için başvurmazlar, daha çok ailelerinin, iş yerlerinin ya da resmi kurumların zorlamasıyla muayeneye gelirler.

Sanrılı bozukluğu olan kişinin özbakımı, günlük yaşam aktivitelerini gerçekleştirme ve çalışma yetisi genellikle bozulmaz. Bazen tabloya hafif depresyon belirtileri eşlik edebilir. Varsanılar (gerçekte var olmayan şeyleri görmek, işitmek vb.) genellikle yoktur. Anlamlı bir biçimde kendini ifade edebilir, gerçek dışı olan inançlarına çeşitli açıklamalar getirir. Bu inançlarına bağlı olarak öfkeli, kaygılı vb. olabilir.

Sanrılı bozukluk, sanrıların içeriğine göre gruplandırılır:

• Zarar görme sanrıları en sık görülen sanrılardandır. Kişi kendisine zarar verilmek, kötülük ya da düşmanlık yapılmak istendiğini düşünür, öfkelidir. Düşmanlık gördüğü kişilere dava açmak, onlardan şikayetçi olmak isteyebilir.
• Kıskançlık sanrıları da sık görülür. Kıskançlık sanrıları olan kişi eşi ya da partneri tarafından sadakatsizliğe uğradığını düşünür, sürekli bu konuda delil toplamaya çalışır, öfkelidir ve öfkesini kontrol edemeyebilir. Uzun süreli alkol kullanımı olan erkeklerde daha sıktır.
• Erotomanik sanrı adı verilen durumda kişi genellikle kendisinden daha yüksek statüde birinin kendisine aşık olduğuna inanır. Açık bir biçimde böyle bir aşk, ilgi ya da ilişkinin olmadığını duymasına ve reddedilmesine rağmen bunu farklı bir biçimde yorumlar ve açıklar. Takıntılı biçimde kendisine aşık olduğunu düşündüğü kişiyi takip edebilir, telefon, posta, e-posta yoluyla tacizde bulunabilir.
• Bedensel sanrıları olan kişi aşırı kaygılı ve tetiktedir. Bedeninde bir hastalık, enfeksiyon vb. olduğu gerçek dışı inancı vardır. Örneğin bedeninin böcekler, parazitler vb. tarafından istila edildiğine inanabilir.
• Büyüklük sanrıları ile giden sanrılı bozuklukta ise kişi üstün özellikleri olduğunu, başkalannın yapamadığı çok önemli işleri yapabileceğini düşünür.
• Birden fazla sanrı türünün bir arada olduğu tablolar da görülebilir.
  ‘Capgras Sendromu’nda kişi tanıdığı kişilerin yerine sahte başka kişilerin geçtiğine, ‘Fregoli Sendromu’ndaysa tanıdık ya da kötü niyetli kişilerin kılık değiştirdiğine inanır.
• Nihilistik sanrıları olan kişi mal, mülk, statü, güç, beden ya da organlarını, yani herşeyini kaybettiğine inanır.
• Paylaşılmış psikotik bozukluk, genellikle çok yakın ve uzun süreli ilişkisi olan kişilerin aynı sanrıyı paylaştıkları bir tablodur. Genelde iki kişide görülür; fakat ikiden fazla kişide ya da tüm ailede görülebilir. Sanrının ortaya çıkışında, önce bir kişide başlayıp, belli bir süre sonra diğer kişilere geçmesi gibi zamansal bir dizilim vardır. Hemen her tür sanrı tipi için geçerli olsa da, daha çok zarar görme tipindeki sanrılar ağırlıktadır.

Kaynak:

• Çakır S. (2009). Hezeyanlı (Sanrısal) Bozukluk. I.B. Kulaksızoğlu, R. Tükel, A. Üçok, İ. Yargıç, ve O. Yazıcı (Der.), Psikiyatri (ss. 149-153) İstanbul, İstanbul Üniversitesi Basım ve Yayınevi.