Dışavurumcu terapiler, dışavurumcu sanat terapisi ve yaratıcı sanat terapileri (resim terapisi, dans/hareket terapisi, tiyatro terapisi, müzik terapisi, şiir terapisi ve psikodrama) adlı iki ayrı disiplin de dahil olmak üzere, yaratıcı sanatların bir terapi şekli olarak kullanımıdır. Dışavurumcu terapilerde geleneksel sanattan farklı olarak, ortaya çıkan üründen ziyade yaratım süreci önem taşır. Dışavurumcu terapiler, insanların çeşitli yaratıcı ifade biçimleriyle iyileşebilecekleri varsayımına dayanır; yaratıcı ifade ve hayal gücünün dışa vurulması ile bedenlerini, hislerini, duygularını ve düşüncelerini gözlemleme ve inceleme becerilerini geliştirebilecekleri inancını paylaşır.
Tanım:
Dışavurumcu sanat terapisi; hayal gücünün, hikaye anlatımının, dans ve hareketin, müziğin, tiyatronun, şiirin, bahçıvanlığın, rüya çalışmalarının ve görsel sanatların beraber, bütünleştirilmiş bir yolla; insanın büyümesini, gelişimini ve iyileşmesini güçlendirmek amacıyla kullanılmasıdır. Dışavurumcu sanat terapisi terapist ve danışanın çizim, dans, müzik, tiyatro ve şiir arasında özgürce hareket ettikleri, kendi başına ayrı ve modeller-arası bir tedavi edici disiplindir.
Ulusal Sağlık Sanat Örgütü’ne (National Organization for Arts in Health, NOAH) göre dışavurumcu sanat terapsini yaratıcı sanat terapilernden ayıran şudur: Dışavurumcu sanat terapisinin müdahaleleri; resim, dans/hareket, tiyatro, müzik, şiir ve psikodrama olmak üzere 6 sanat formunun birden fazlasını kapsamak üzere tasarlanmıştır, diğer yandan yaratıcı sanat terapistleri ise pratiklerinde genellikle yoğun olarak yalnızca bir yöntemi kullanmak üzere eğitim alırlar. Ancak yine de bu iki terimin alanda birbirlerinin yerine kullanılabileceği ve profesyonellerinin yakın bir işbirliği içinde olmaları gerektiği de belirtilir.
Uluslararası Dışavurumcu Sanat Terapisi Derneği (International Expressive Arts Therapy Association, IEATA) dışavurumcu sanat terapistlerinin akreditasyonunu idare etmekten sorumlu kuruluştur.
Ulusal Yaratıcı Sanat Terapileri Dernekleri Koalisyonu (The National Coalition of Creative Arts Therapies Association, NCCATA) yaratıcı sanat terapilerinin altı şeklini bir araya getirmektedir. Bununla birlikte, yaratıcı sanat terapilerinin her birinin kendine ait; prefosyonel akreditasyonları yürüten, eğitim standartlarını belirleyen, yeni fikirler ve araştırmalar hakkında bilgi alış-verişi yapma amacıyla düzenlenen yıllık konferanslara ev sahipliği yapan bir ulusal topluluğu bulunmaktadır.
Eğitim:
Dışavurumcu terapilerin farklı alanlarının her birine ait ulusal topluluklar kendilerine ait eğitim standartlarını belirler. ABD’de, ulusal toplulukların akteditasyon şartları ile uyumlu, onaylanmış programlar sunan üniversiteler bulunmaktadır. Akademik bir derece elde ettikten sonra, potansiyel terapistler ilgili ulusal topluluğa akreditasyon için başvurmak zorundadırlar.
Yaratıcı sanat terapilerinin alanları:
Ulusal Yaratıcı Sanat Terapileri Dernekleri Koalisyonu tarafından tanınmış altı adet yaratıcı sanat terapisi alanı vardır, bunlara resim terapisi, dans/hareket terapisi, tiyatro terapisi, müzik terapisi, şiir terapisi ve psikodrama dahildir.
Resim terapisi:
Resim terapisi psikoterapiyi ve görsel sanatları birleştirir. Yaratılan sanat eseri gibi, yaratıcı süreç de kendini keşfetme, anlama, kabullenme ve nihayetinde iyileşme ve kişisel gelişim için bir kaynak sağlar. Terapide yaratıcı davranış bu sebeple, içsel çatışmanın yeniden deneyimlenerek çözüme bağlanması olarak görülebilir.
Dans/hareket terapisi:
Tıpkı diğer yaratıcı sanat terapisi türleri gibi, dans/hareket terapisi, “zihin, beden ve ruhun ayrılamaz ve birbirine bağlı olduğu” varsayımına dayanmaktadır. Hareket, terapi seansındaki müdahalenin öncül aracıdır; ancak dans/hareket terapisi ayrıca oyunculuk sanatını da terapide kullanır. Diğer yaratıcı sanat terapileri gibi dans/hareket terapisi de öncelikle sözlü olmayan iletişimi kullanır.
Tiyatro terapisi:
Tiyatro terapisi, biri drama/tiyatro ve diğeri psikoterapi olmak üzere iki disiplinin birleşimini ifade eder. Tiyatro terapisi, her iki disiplinin bir hibriti olarak; ruhsal, bilişsel ve gelişimsel bozukluklara sahip bireyleri tedavi etmek için tiyatro tekniklerini kullanır. Oyunculuk sanatı ve ‘mış’ gibi yapma yoluyla, hastalar terapide yaşam deneyimlerine yönelik, alanda “estetik mesafe” olarak ifade edilen bir perspektif kazanırlar.
Müzik terapisi:
Müzik terapisi, terapötik ilişkide müziği ve müzik yapmayı kullanarak bunu müzikal bir terapötik ilişkiye dönüştürmedir. Özünde, müzik terapisi müziği bireyin psikolojik dünyasının sembolik bir temsili ve dışavurumu olarak kullanır. Müzik terapisi hastalara, “iletişim kurma, zor deneyimleri işleme ve motor ve bilişsel işlevlerini geliştirmede” yardımcı olmaktadır.
Şiir terapisi:
Şiir terapisi (ayrıca daha geniş bir terim olan bibliyoterapiyi ifade etmek için de kullanılır) iyileşme ve kişisel gelişim sağlamak için yazılı sözlerin kullanılmasıdır.
Psikodrama:
Psikodrama Jacob L. Moreno tarafından 20. yüzyılın başlarında geliştirilen ayrı bir psikoterapi şeklidir. Moreno, kendisi eğitimli bir psikanalisttir, Sigmund Freud ve C. G. Jung tarafından geliştirilen psikoterapinin daha etkili, davranış temelli bir şeklini yaratma amacında olmuştur. Psikodrama terapistleri tarafından günümüzde hala kullanılan çoklu müdahale yöntemlerinin yanı sıra, kendi terapisinde açık, üç aşamalı bir yapı geliştirmiştir (ısınma, eylem, paylaşım).
Bağlantılı olsalar da, psikodrama ve tiyatro terapisi yaratıcı sanat terapileri alanında farklı türlere karşılık gelmektedirler. Psikodrama terapide “yeni ve daha etkili roller ve davranışlar geliştirme” amacıyla hastaların gerçek hayattaki deneyimlerini kullanırken; tiyatro terapisi kişilerin doğaçlama sahneler, mitler ve peri masalları gibi daha kurgusal hikayeler keşfetmesine olanak sağlar.
Kaynak:
Wikipedia. Expressive therapies. 5 Ekim, 2020. https://en.m.wikipedia.org/wiki/Expressive_therapies
Çeviren: Aslı Bilge KILINÇ
Düzenleyen: Uzm. Dr. Özlem Damla YÜCEL
